Cấu tạo bàn phím cơ

Bàn phím cơ (mechanical keyboard) ngày càng trở nên phổ biến không chỉ với giới game thủ mà còn với dân văn phòng, coder, designer hay những người yêu thích trải nghiệm gõ phím chân thật. Vậy điều gì khiến bàn phím cơ khác biệt so với bàn phím thông thường? Câu trả lời nằm ở cấu tạo bàn phím cơ khác biệt, nơi mỗi phím được thiết kế riêng biệt, mang lại cảm giác gõ độc đáo và độ bền vượt trội.

1. Tổng quan về cấu tạo bàn phím cơ

Bàn phím cơ được gọi là “mechanical keyboard” vì mỗi phím (key) hoạt động độc lập thông qua công tắc cơ học (switch). Không giống bàn phím màng (membrane keyboard) — nơi các phím chia sẻ một lớp cao su mỏng, bàn phím cơ sử dụng hàng trăm công tắc riêng biệt, mỗi cái có cấu trúc, lực nhấn và âm thanh riêng.

Điều này giúp bàn phím cơ mang lại trải nghiệm gõ cực kỳ “sướng tay”, cảm giác nhấn rõ ràng, phản hồi nhanh, độ bền cao, và có thể tùy biến theo sở thích của người dùng.

2. Cấu tạo chi tiết của bàn phím cơ

Một bàn phím cơ gồm nhiều lớp và chi tiết nhỏ, nhưng có thể chia thành 7 thành phần chính:

2.1. Keycap – Nút phím

Đây là phần mà người dùng trực tiếp tiếp xúc khi gõ. Keycap được làm từ nhiều loại nhựa khác nhau, phổ biến nhất là ABS và PBT.

• ABS (Acrylonitrile Butadiene Styrene): nhẹ, dễ sản xuất, cho màu sắc tươi sáng nhưng dễ bị bóng sau thời gian dài sử dụng.

• PBT (Polybutylene Terephthalate): dày hơn, bền hơn, ít phai màu, và chống bám dầu tốt.

Các keycap cũng có nhiều profile (hình dạng và độ cao) khác nhau như Cherry, SA, OEM, XDA… Mỗi loại cho cảm giác gõ và âm thanh riêng biệt.

Ngoài ra, keycap có thể được in ký tự bằng nhiều công nghệ như Double-shot, Dye-sublimation, hoặc Laser-etching, ảnh hưởng đến độ bền và tính thẩm mỹ.

>>> Xem thêm Keycap là gì?

2.2. Switch – Công tắc cơ học

Switch là “trái tim” của bàn phím cơ. Mỗi phím có một switch riêng, chịu trách nhiệm ghi nhận khi người dùng nhấn.

Một switch cơ học gồm nhiều phần:

• Housing (vỏ ngoài): bảo vệ và giữ các bộ phận bên trong.

• Stem (thân trượt): phần di chuyển lên xuống khi nhấn phím.

• Spring (lò xo): tạo lực phản hồi khi nhấn và nhả.

• Metal contact (tiếp điểm kim loại): đóng mạch điện, gửi tín hiệu đến bo mạch khi phím được nhấn.

Các switch được phân loại theo cảm giác nhấn và âm thanh:

• Linear (tuyến tính): mượt, không có khấc (ví dụ: Red switch).

• Tactile (có khấc): có phản hồi nhẹ ở giữa hành trình nhấn (Brown switch).

• Clicky (có tiếng “click”): tạo âm thanh rõ ràng khi kích hoạt (Blue switch).

Mỗi loại switch mang lại trải nghiệm khác nhau tùy theo sở thích người dùng.

2.3. Stabilizer – Thanh cân bằng phím

Stabilizer (gọi tắt là “stab”) là bộ phận giúp các phím dài như phím cách (Space), Enter, Shift, Backspace không bị nghiêng hoặc lắc khi nhấn lệch góc.

Có hai loại stab phổ biến:

• Plate mount: gắn trực tiếp vào plate (tấm kim loại).

• PCB mount: gắn vào mạch PCB, thường cho cảm giác chắc chắn và ổn định hơn.

Stab có thể được bôi trơn (lubed) để giảm tiếng “tick” và giúp phím nhấn êm ái hơn – đây là bước mod phổ biến trong cộng đồng bàn phím cơ.

2.4. Plate – Tấm kim loại giữ switch

Plate là khung nằm ngay bên dưới keycap, có nhiệm vụ giữ chặt các switch và đảm bảo toàn bộ bàn phím cứng cáp.
Chất liệu plate có thể là nhôm, thép, đồng, PC (polycarbonate) hoặc FR4, mỗi loại mang lại âm thanh và cảm giác khác nhau.

Ví dụ:

• Nhôm: cảm giác gõ chắc, âm trung tính.

• PC: mềm, âm thanh đục và êm.

• Thép: chắc chắn, âm thanh vang.

2.5. PCB bàn phím cơ – Bo mạch điện tử

PCB (Printed Circuit Board) là nơi kết nối tất cả switch và gửi tín hiệu về máy tính. Đây là phần quan trọng nhất trong mạch điện của bàn phím cơ.

Hiện nay có hai kiểu PCB chính:

• Hàn cố định (Soldered): switch hàn trực tiếp, chắc chắn nhưng khó thay đổi.

• Hotswap: cho phép tháo lắp switch dễ dàng mà không cần hàn, tiện lợi cho người thích thử nhiều loại switch khác nhau.

PCB cũng quyết định khả năng LED RGB, layout (bố cục) và kết nối (có dây, không dây, Bluetooth, 2.4G, v.v.).

2.6. Foam tiêu âm – Lớp cách âm và giảm rung

Foam là vật liệu mút hoặc silicon được đặt giữa các lớp của bàn phím để giảm tiếng ồn, rung và cải thiện âm thanh gõ.
Có ba loại foam phổ biến:

• Plate foam: nằm giữa plate và PCB.

• PCB foam: nằm dưới PCB.

• Case foam: nằm ở đáy vỏ bàn phím.

Tùy từng bàn phím mà người dùng có thể mod thêm foam để tạo âm thanh “thocky” – âm trầm, chắc, được ưa chuộng trong cộng đồng custom keyboard.

2.7. Case bàn phím – Vỏ bàn phím

Là phần ngoài cùng, chứa toàn bộ linh kiện bên trong. Case ảnh hưởng rất lớn đến độ cứng, trọng lượng và âm thanh tổng thể của bàn phím.

Các chất liệu phổ biến gồm:

• Nhựa ABS hoặc PC: nhẹ, giá rẻ, dễ sản xuất.

• Nhôm CNC: cao cấp, chắc chắn, âm thanh “solid”.

• Acrylic: trong suốt, phù hợp bàn phím RGB.

• Gỗ hoặc Resin: mang tính thẩm mỹ cao.

Ngoài ra, cấu trúc gắn case như Top Mount, Tray Mount, Gasket Mount, Burger Mount… cũng ảnh hưởng đến cảm giác gõ – đây là yếu tố kỹ thuật mà người chơi bàn phím custom đặc biệt quan tâm.

3. Nguyên lý hoạt động của bàn phím cơ

Khi người dùng nhấn một phím:

1. Stem di chuyển xuống, ép lò xo nén lại.

2. Khi đi qua điểm kích hoạt, tiếp điểm kim loại chạm nhau, tạo tín hiệu điện.

3. PCB ghi nhận phím được nhấn và gửi thông tin đến máy tính.

4. Khi nhả phím, lò xo đẩy stem trở lại vị trí ban đầu, sẵn sàng cho lần nhấn tiếp theo.

Quá trình này diễn ra nhanh chóng trong mili-giây, giúp bàn phím cơ có tốc độ phản hồi vượt trội so với bàn phím màng.

4. Ưu điểm của bàn phím cơ

• Độ bền cao: mỗi switch có tuổi thọ từ 50–100 triệu lần nhấn.

• Cảm giác gõ chân thật: phản hồi rõ ràng, hành trình phím sâu, phù hợp cho cả gõ văn bản và chơi game.

• Tùy biến cao: có thể thay keycap, switch, foam, stab hoặc thậm chí mod lại toàn bộ bàn phím.

• Âm thanh đặc trưng: từ “clicky” vui tai đến “thocky” trầm ấm – mỗi người đều có lựa chọn riêng.

5. Nhược điểm và lưu ý khi sử dụng

• Giá thành cao: so với bàn phím phổ thông, bàn phím cơ đắt hơn khá nhiều, giá từ 5-700 cho tới vài chục triệu.

• Âm thanh lớn: một số switch clicky phát ra tiếng khá to, không phù hợp môi trường yên tĩnh.

• Trọng lượng nặng: bàn phím cơ, nhất là loại case kim loại, thường nặng hơn.

• Cần bảo dưỡng: bụi bẩn dễ lọt vào giữa các keycap và switch, nên cần vệ sinh định kỳ.

Cấu tạo bàn phím cơ là sự kết hợp tinh tế giữa cơ học, điện tử và thẩm mỹ. Từng chi tiết – từ keycap, switch, đến case – đều góp phần tạo nên trải nghiệm gõ phím đặc trưng mà không loại bàn phím nào khác có thể mang lại.

Dù bạn là người dùng phổ thông, game thủ hay dân chơi “custom keyboard”, việc hiểu rõ cấu tạo bàn phím cơ sẽ giúp bạn chọn lựa, bảo dưỡng và tùy chỉnh chiếc bàn phím phù hợp nhất với phong cách riêng.

Một bàn phím cơ không chỉ là công cụ làm việc – mà còn là niềm cảm hứng mỗi khi những ngón tay chạm xuống, âm thanh “thock” vang lên, đánh dấu từng ý tưởng được viết ra.